Το μνημείο της Μικρασιατικής ταυτότητας του Νέου Ψυχικού
Της Λυδίας Λέκκα
Σε κλίμα βαθιάς συγκίνησης, πραγματοποιήθηκαν στις 14 Σεπτεμβρίου στην πλατεία Αγίου Γεωργίου στο Νέο Ψυχικό, τα αποκαλυπτήρια της προτομής «Πρόσφυγας – Γυναίκα της Σμύρνης», που φιλοτέχνησε ο διεθνούς φήμης γλύπτης Γιώργος Πετρίδης, που έλκει την καταγωγή του από την Μικρά Ασία.
Το έργο δώρισε στον Δήμο μας ο ίδιος ο καλλιτέχνης, επ’ ευκαιρία της συμπλήρωσης ενός αιώνα από την Μικρασιατική Καταστροφή. Η εγκατάσταση του γλυπτού στο Νέο Ψυχικό, πέρα από την αισθητική αναβάθμιση που προσφέρει στον δημόσιο χώρο, έχει ιδιαίτερη σημασία καθώς έρχεται να θυμήσει και να τιμήσει την ιστορική ταυτότητα του προαστίου, που ιδρύθυκε ως οικισμός από πρόσφυγες της Μικράς Ασίας, με το συγκεκριμένο σημείο της πλατείας Αγίου Γεωργίου να αποτελεί την καρδιά και το σημείο αναφοράς του, καθώς ο μικρός Ναός που βρίσκεται δίπλα στην μεγάλη εκκλησία, θεμελιώθηκε και χτίστηκε από τους ίδιους τους πρόσφυγες.
Η προτομή αποτελεί μέρος της ενότητας γλυπτών «Ελληνικές Προτομές» του Γιώργου Πετρίδη, που συμπεριλαμβάνει έξι προτομές που αντιστοιχούν σε διαφορετικές περιόδους ή κομβικά γεγονότα της Ιστορίας των Ελλήνων. Για τον καλλιτέχνη, η Συλλογή συνιστά μία προσωπική διερεύνηση των 2500 χρόνων Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού, αξίζει δε να σημειωθεί ότι εκτέθηκε πριν από μερικούς μήνες στην Ελληνική Πρεσβεία στην Ουάσιγκτον, προσελκύοντας το ενδιαφέρον ελλήνων και αμερικανών, ενώ την επισκέφθηκε εκεί και ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης.
Στην προτομή «Πρόσφυγας – Γυναίκα της Σμύρνης» προσωποποιείται η Μικρασιατική Καταστροφή. Πρόκειται για ένα συγκλονιστικό έργο, που αναπαριστά την γυναίκα πρόσφυγα που εγκαταλείπει την ζωή της, την πόλη της, τον κόσμο όπως τον ήξερε. Στο πρόσωπό της αποτυπώνονται η θλίψη, ο πόνος, η αγωνία, η φρίκη, η εξάντληση, η απελπισία. Ίσως κοιτάζει πίσω της, βλέποντας τους καπνούς της Σμύρνης, αναζητώντας να ξεχωρίσει για τελευταία φορά το σπίτι της, ακούγοντας τα ουρλιαχτά των αμάχων, ψάχνοντας τα παιδιά της. Ίσως πάλι κοιτάζει μπροστά της, τον δρόμο της προσφυγιάς, την νέα πραγματικότητα, την φτώχια, τις κακουχίες, την προσπάθεια να ξαναστήσει την ζωή της από το μηδέν, αποδεχόμενη την Μοίρα της με αξιοπρέπεια. Η Γυναίκα της Σμύρνης δεν είναι μόνο ένα γλυπτό, αποτελεί ένα μνημείο, είναι η δική μας, η εθνική μας «Πιετά», που στο σκοτεινό, αλλά και τόσο ζωντανό βλέμμα της συνυπάρχουν η θλίψη και ο θρήνος για ό,τι χάθηκε, αλλά και η πίστη, η δύναμη, η ελπίδα και το κουράγιο για ό,τι θα πρέπει να δημιουργηθεί.
Την εκδήλωση άνοιξε ο Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Προστασίας, Πολιτισμού και Αθλητισμού Χαράλαμπος Μπονάτσος, ο οποίος καλωσόρισε τους παρισταμένους, ευχαρίστησε τον γλύπτη Γιώργο Πετρίδη και μίλησε για την «Πρόσφυγα»: «Στο πρόσωπό της Γυναίκας της Σμύρνης βλέπουμε την Ελληνίδα μάνα, αυτήν που έμεινε χήρα σε πέτρινα χρόνια, αυτήν που έχασε τους γιους της για την πατρίδα, που κάηκε το σπίτι της, που ξεριζώθηκε, που έζησε την πείνα και έχτισε την ζωή της και πάλι από το μηδέν. Και ίσως, κάποιοι από εσάς, σε αυτό το πρόσωπο να αναγνωρίσουν κάθε γυναίκα που έζησε πολέμους και ξεριζωμούς. Η μάνα άλλωστε είναι ίδια, άσχετα από την καταγωγή της ή την εποχή στην οποία έζησε».
Ο Δήμαρχος Δημήτρης Γαλάνης, αφού καλωσόρισε τους καλεσμένους και τους κατοίκους και ευχαρίστησε τον Γιώργο Πετρίδη, τόνισε ότι η δημιουργία ενός μνημείου της Μικρασιατικής κληρονομιάς του Νέου Ψυχικού έρχεται να πραγματοποιήσει και επιτέλους να υλοποιήσει ένα όνειρο δεκαετιών. Μιλώντας με έμφαση, αναφέρθηκε εκτενώς στον ρόλο των γυναικών προσφύγων: «Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στις γυναίκες πρόσφυγες. Στις γυναίκες της Μικράς Ασίας που βίωσαν τη μεγαλύτερη καταστροφή στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Στις δυσκολίες απάντησαν με υπομονή και καρτερικότητα, ξανάστησαν το σπιτικό τους, κράτησαν ζωντανά τα ήθη και τις παραδόσεις τους, τις μυρωδιές, τις συνταγές τους. Η γυναίκα της Μικράς Ασίας αντιμετώπισε την προσφυγιά με περηφάνια. Απέναντι στις δύσκολες συνθήκες των καταυλισμών στάθηκε με τις αξίες που έφερε μαζί της από την άλλη όχθη του Αιγαίου. Οι Μικρασιάτισσες ήταν γυναίκες που γαλουχήθηκαν σε πρωτοποριακές για την εποχή τους συνθήκες, αφού στις αρχές του 20ου αιώνα, σχεδόν όλα τα κορίτσια της Μικράς Ασίας μάθαιναν γράμματα και παρακολουθούσαν την εκπαιδευτική δραστηριότητα. Ερχόμενες στη νέα τους πατρίδα, εργάστηκαν σκληρά και αγωνίστηκαν για την επιβίωση των οικογενειών τους. Αυτή την κληρονομιά έφεραν στη νέα τους πατρίδα. Την ελπίδα που γεννάται από την πίκρα, το τραγούδι που γεννάται από τον ξεριζωμό. Και με το δυναμισμό τους, άνοιξαν τον δρόμο για τη γυναικεία χειραφέτηση. Πρωτοστάτησαν για τα δικαιώματα των γυναικών, δείχνοντας τον φωτεινό δρόμο σε ένα ζήτημα που και στις μέρες μας παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο». Κλείνοντας την ομιλία του, χρησιμοποίησε μια φράση του Τέλλου Άγρα: «Η προσφυγιά είναι γυναίκα. Είναι το έπος της γυναικός. Η παμπάλαια «μητριαρχία» ξαναζεί στην προσφυγιά, γιατί κι η προσφυγιά είναι μια αρχή ζωής καινούριας, καθώς στάθηκε κάποτε κι αρχή όλης της ανθρώπινης ζωής».
Εν συνεχεία τον λόγο πήρε ο καθηγητής, Μελέτης Μελετόπουλος ο οποίος μίλησε για τις συνθήκες και τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι Μικρασιάτες πρόσφυγες ερχόμενοι στην Ελλάδα, την συνύπαρξή τους με τους κατοίκους της χώρας και την πορεία που εν συνεχεία χάραξαν.
Τα αποκαλυπτήρια της προτομής έγιναν από τον Δήμαρχο Δημήτρη Γαλάνη και τον γλύπτη Γιώργο Πετρίδη, με τους παρισταμένους να ξεσπούν σε αυθόρμητο παρατεταμένο χειροκρότημα.
Την εκδήλωση των αποκαλυπτηρίων τίμησαν με την παρουσία τους η Αντιπεριφερειάρχης Λουκία Κεφαλογιάννη, η Υπουργός Παιδείας Ελένη Κεραμέως, η Υφυπουργός Υγείας Ζωή Ράπτη, οι βουλευτές Γιώργος Κουμουτσάκος και Δημήτρης Καιρίδης, ο Δήμαρχος Δημήτρης Γαλάνης, οι πρώην Δήμαρχοι Παντελής Ξυριδάκης, Δημήτρης Μαναός και Παντελής Χαροκόπος, οι Αντιδήμαρχοι Χαράλαμπος Μπονατσος, Ελένη Ζέππου, Αλίκη Γκιζελή, Δημήτρης Φωτιάδης, Γιώργος Παπαχρόνης, Νίκος Ζερβός, η Πρόεδρος του ΟΚΑΠΑ Σοφία Βυθούλκα, οι Δημοτικοί Σύμβουλοι Σοφία Ζαφρακοπούλου και Έλση Δημουλά, οι Πρόεδροι των Κοινοτήτων Νίκος Στρατηγός, Φαίνη Χατζηαθανασιάδου και Πέννυ Ζαφεροπούλου, η π. Πρόεδρος του ΟΚΑΠΑ Νέλλη Λάβδα, ο Αρχιμανδρίτης Μιχαήλ Σταθάκης ο δρ Μελέτης Μελετόπουλος, εκπρόσωποι φορέων και σωματείων και πλήθος κόσμου.
