Γράφει η Έρη Κεχαγιά
Αφορά σε μία εκ των σοβαρών και ακραίων ψυχιατρικών διαταραχών.
Πρόκειται για ένα είδος γυναικείας διαστροφής, όπου η βία εκφράζεται, είτε ενεργητικά (σωματική,ψυχολογική,σεξουαλική κακοποίηση), είτε παθητικά (παραμέληση/υπερ-προστασία παιδιών).
Ειδικότερα, το συγκεκριμένο σύνδρομο πραγματεύεται τον προδομένο και απελπισμένο έρωτα μίας γυναίκας, που έχει ως καταστροφική απονενοημένη κατάληξη, την παιδοκτονία από τα ίδια της τα χέρια.
Μία αποτρόπαια πράξη, μίας χωλαίνουσας ψυχικά, νοσηρής προσωπικότητας της μητέρας(αλλά και του συζύγου/πατέρα κατ’ επέκταση), που στην ουσία, μόνο οργανικά έδωσε ζωή από τη ζωή της στα παιδιά της.
Ψυχολογικά δεν μεταμορφώθηκε ποτέ σε μητέρα.
Το προϊόν του τοκετού της, εισπράττεται από την ίδια ως ένα βάρος μισητό, το οποίο μάλιστα καθίσταται αβάσταχτο φορτίο, όταν αισθάνεται η ίδια αφρόντιστη, ή και εγκαταλελειμμένη από τον άνδρα της. Αναζητά απελπισμένα την τιμωρία του και βρίσκει διέξοδο δια μέσω των παιδιών τους, τα οποία εκπροσωπούν προέκταση του εαυτού της και ειδικότερα εκπροσωπούν τις κακές και μισητές πλευρές της, αφού και η ίδια ως παιδί έτσι ένιωθε ότι την έβλεπε η δική της μητέρα.
Αίσθημα ντροπής και ταπείνωσης πλήττουν αιμορραγικά και θανάσιμα το Εγώ της. Επιπροσθέτως νοιώθει τύψεις, ως απαξιωμένη, ανάξια, γελοία και ανεπαρκής, αφού δεν κατάφερε να κρατήσει τον άνδρα της (Ιάσονα).
Η εγκληματική συμπεριφορά συνήθως υποθάλπεται από το φόβο της απαξίωσής της.
Είναι περισσότερο η απώλεια της αυτοεκτίμησης της και ο πληττόμενος ναρκισσισμός της, που την οδήγησε σε απόγνωση, παρά αυτή καθεαυτή η απώλεια του άνδρα της.
Σε ένα άλλο επίπεδο εξίσου σοβαρό αν και όχι φονικό ή απειλητικό για τη σωματική ακεραιότητα, να αναφέρουμε ότι είναι θέμα επίσης μεγάλου προβληματισμού και έντονης ενασχόλησης των ειδικών ψυχικής υγείας, το ζήτημα μίας άλλου είδους μητέρας, που ως μία σύγχρονη συμβολική “Μήδεια” της καθημερινότητας, είναι αντιφατική,νευρική, δίνει διπλά μηνύματα-είναι στερητική, ψυχρή, τιμωριτική,απαξιωτική,αυταρχική, ή ακόμα και στον αντίποδα, είναι υπερβολικά επιτρεπτική και επιεικής, χωρίς εφαρμογή σταθερών κανόνων και ορίων προς τα παιδιά της.
Μία τέτοια φυσιογνωμία μητέρας επίσης, με τη συμπεριφορά της, δημιουργεί σοβαρά προβλήματα, καθώς καθιστά τα παιδιά της είτε υποτακτικά, παραχαϊδεμένα, με εύθραυστη και ασθενή ανθεκτικότητα στις δυσκολίες της κάθε ηλικιακής φάσης τους, είτε αναρχικά. Εμφορούνται δε, από αβάσταχτο ψυχικό βάρος και πόνο, καθώς νιώθουν κατά βάση “ευνουχισμένα” από τη μεταχείρισή της, λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησής τους και αυτοπεποίθησης, στοιχεία που τους προκαλούν μεγάλο θυμό, καθώς τα καθιστούν σχεδόν “ανάπηρα”, να ενεργούν ως όντα ανεξάρτητα, συνεργατικά και χαρούμενα.
Από που μπορεί να πηγάζει το σύνδρομο της Μήδειας;
Οι λόγοι είναι σύνθετοι, συνοπτικά όμως, όπως προανέφερα, διαμορφωνόμαστε σαν προσωπικότητες και ξαναδιαμορφωνόμαστε, από όσους μας έχουν αγαπήσει! Καταλυτικό ρόλο παίζουν τα πρώτα 5-6 χρόνια της ζωής μας! Εκεί χτίζονται τα θεμέλια της προσωπικότητάς μας και γι’αυτό λέμε ότι “το παιδί είναι ο πατέρας του ενηλίκου”. Δηλαδή το τι εισπράττουμε ως παιδιά από τους γονείς μας, το πως εκείνοι μας βλέπουν, και τι ταυτίσεις κάνουμε στην πρώτη παιδική ηλικία, καθορίζει το τι ενήλικας θα γίνουμε.
Κατά συνέπεια, το παιδί που κακοποιήθηκε χθες, είναι ο αυριανός γονιός που κακοποιεί σήμερα.
Η βίαια μητέρα, έχει η ίδια κακοποιηθεί. Μοιραία, είναι ταυτόχρονα θύμα αλλά και θύτης αργότερα, αφού προκειμένου να επιβιώσει της βίας, ανταποδίδει με βία-μηχανισμός ο οποίος ονομάζεται στη ψυχολογία ως ταύτιση με τον επιτιθέμενο.
Πρόκειται για τη διαγενεαλογία του φαινομένου της βίας προς τα παιδιά, τα οποία παιδιά συνιστούν εν τέλει, τα υποπροϊόντα, μιας «δηλητηριώδους διαπαιδαγώγησης» την οποία υπέστησαν.
Καταρρίπτεται ο μύθος του γονεϊκού και μητρικού ενστίκτου που έβρισκε έκφραση στην έκπληκτη αναρώτηση ενός καθημερινού ανθρώπου: “μα υπάρχει μάννα που δεν αγαπά το παιδί της? Αποκλείεται!”
Όπως ανέφερε ένα εξαιρετικός ψυχαναλυτής ο Winnicott,«όλες οι μητέρες δεν είναι οικουμενικά καλές, ούτε «αρκούντως καλές».
Μια μαμά, ειδικότερα η ψυχικά επιβαρυμένη, μπορεί να περιμένει από τα παιδιά της να “πάρει” (η ίδια παραμένει taker),παρά να “δώσει” (δεν εξελίχθηκε σε giver)!
Περιμένει, να τη στηρίξουν τα παιδιά της, να της δείξουν αγάπη και κατανόηση, να της δώσουν την ικανοποίηση που ο άνδρας της δε μπορεί να δώσει. Να βρει απάγκιο σε αυτά, ώστε να μη νιώθει μόνη. Μπορεί να ήλπιζε ότι μέσω των παιδιών της, θα ξαναγεννηθεί.
Απογοητεύεται όμως βαθειά, καθώς το μικρό παιδί, όχι μόνο δε μπορεί να ικανοποιήσει αυτές τις ανάγκες της, αλλά είναι το ίδιο απαιτητικό. Είναι και τα κλάματα του παιδιού που η στερημένη μητέρα δεν τα “χωράει”:οπότε απελπισμένα, μια διέξοδος/λύση, είναι, ή ο χαμός της ίδιας, ή του παιδιού της.
Έτσι και οι πιο τρυφερές σχέσεις μας συνοδεύονται από ένα μικρό μέρος εχθρότητας, εξού και οι επιλόχειες καταθλίψεις.
Ο Lacan, ψυχαναλυτής, επισημαίνει επίσης και τον καταλυτικό ρόλο που διαδραματίζει ο πατέρας ως τρίτο πρόσωπο, ο οποίος διαμεσολαβώντας, μεγαλώνοντας το παιδί, ανάμεσα σε αυτό και τη μητέρα, σώζει το παιδί από την υπερβολική εξάρτηση, ή ακόμη σε ακραίες περιπτώσεις, από τις παθολογικές δυσκολίες της μητέρας.
Η διαμεσολάβησή αυτή, καθίσταται δυνατή, μόνον εφόσον, αφενός το επιτρέψει η κυρίαρχη μέχρι εκείνη τη στιγμή και πανταχού παρούσα μητέρα, αφήνοντάς στον πατέρα αρκετό χώρο και ισχυροποιώντας με τη στάση της το “λόγο” του, και βέβαια και εάν και ο ίδιος επιδιώξει ενεργά τη συμμετοχή του στο κάλεσμά της.
Ωστόσο το μέγα πρόβλημα είναι, ότι ζούμε σε μία κοινωνία αναρχο-αυταρχική, εξού και μεγάλοι ψυχαναλυτές όπως ο Λακάν αναφέρουν: “Ιδού!,ζούμε την εποχή των καταφρονεμένων πατεράδων”, δηλαδή των αδύναμων και απαξιωμένων πατεράδων, νόμων, κανόνων και γενικότερα μίας αταξίας.
Θεωρώ ότι οι πιο επικίνδυνες εξελίξεις στην εποχή μας, απορρέουν από τη γενικότερη διαταραχή και έλλειψη ορίων, που είναι αποκύημα του “Fatherless Societies“.Μίας κοινωνίας που καταστήσαμε, με απαξιωμένους ή και “ευνουχισμένους” άνδρες και πατεράδες.
Ελευθερία Έρη Κεχαγιά
Ψυχοθεραπεία(ECP), Μ.Α. Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Εκπαιδεύτρια Ομάδων Συμβουλευτικής Γονέων
Τηλ.:2102020119-6932524008
mail:eriek2012@gmail.com
www.psychiki–ygeia.gr
